Mikroelementy. Czym są i jaka jest ich rola w żywieniu?

Aby człowiek był zdrowy i aby jego organizm funkcjonował prawidłowo, konieczne jest dostarczanie mu z pożywieniem zestawu składników odżywczych. Stosunkowo łatwo jest zbilansować codzienną dietę tak, aby pokrywała ona zapotrzebowanie na białko, tłuszcz i węglowodany w odpowiednich proporcjach. Trudniej jest w pełni zaopatrzyć organizm w mikroskładniki odżywcze, które są zawarte w minimalnych stężeniach. W celu wyrównania niedoborów mikroskładników odżywczych często konieczne jest stosowanie suplementów diety. Ale czy mikroelementy są ważne? Jeśli nie mamy ich w nadmiarze, to może w ogóle ich nie potrzebujemy i możemy się bez nich obejść? Postarajmy się dotrzeć do sedna sprawy i znaleźć odpowiedź.

Co to są mikroelementy

Mikroelementy to niezbędne składniki odżywcze, których organizm potrzebuje w niewielkich ilościach. Niektóre mikroelementy są syntetyzowane w organizmie, inne są pobierane z pożywienia, a w obu przypadkach mówimy o mini dawkach (miligramach lub mikrogramach).

Mikroelementy a makroelementy - jaka jest różnica?

Substancje odżywcze to podstawowe składniki odżywcze niezbędne do podtrzymania życia. Istnieje 5 głównych grup składników odżywczych, które można podzielić na dwie klasy: makroskładniki i mikroskładniki:

• - dzienne zapotrzebowanie na makroskładniki odżywcze wynosi od kilkudziesięciu do kilkuset gramów. Do tej klasy należą białka, tłuszcze i węglowodany;
• - mikroskładniki odżywcze występują w diecie w ilościach od kilku milionowych części grama do kilku gramów. Należą do nich witaminy i składniki mineralne, przy czym te ostatnie dzielą się na makro- i mikroelementy.

Różnica między tymi dwoma klasami składników odżywczych polega nie tylko na tym, że makro- i mikroelementy występują w diecie w różnych ilościach. Funkcje, jakie pełnią one w organizmie, są również znacząco różne. Makroskładniki odżywcze:

• - służą jako materiał budulcowy dla komórek, z których powstają wszystkie tkanki (białka);
• - są one przekształcane w energię (węglowodany);
• - działają jako magazyn energii (tłuszcze).

Innymi słowy, są one bezpośrednimi uczestnikami krytycznych procesów biochemicznych. Mikroelementy żywności, jak również ich pochodne, odgrywają głównie pośrednią rolę w funkcjonowaniu organizmu, co nie umniejsza ich znaczenia.

Znaczenie mikroelementów dla organizmu

Mikroskładniki odżywcze pomagają w przyswajaniu makroskładników, regulują ich metabolizm i aktywność, a tym samym wspierają różne funkcje organizmu. W chemii mówimy o katalizatorach, czyli substancjach, które nie reagują, ale stwarzają warunki niezbędne do zajścia reakcji i zwiększają jej szybkość. Podobną rolę w reakcjach biochemicznych odgrywają mikroskładniki pokarmowe. W szczególności, minidawki tych substancji są niezbędne do:

• - regulacji metabolizmu energetycznego i innych procesów metabolicznych;
• - wielu reakcji chemicznych i biochemicznych;
• - tworzeniu się komórek, tkanek;
• - procesów oddychania komórkowego, hematopoezy, regulacji napięcia naczyń krwionośnych, kurczliwości mięśnia sercowego, krzepnięcia krwi;
• - utrzymania równowagi kwasowo-zasadowej i elektrolitowej;
• - ochrony komórek przed stresem oksydacyjnym.

Również niektóre mikroelementy żywności biorą bezpośredni udział w syntezie wielu związków organicznych, są ich budulcem, jak np. zapotrzebowanie na białko, które jest ważne dla tkanek naszego organizmu. Na przykład fosfor wchodzi w skład fosfolipidów (tłuszczów) i ATP (głównego źródła energii). Prawie wszystkie witaminy i niektóre składniki mineralne biorą udział w tworzeniu koenzymów lub same są koenzymami. Koenzymy to substancje czynne, które są niezbędne w reakcjach z udziałem enzymów.

Rodzaje i funkcje mikroelementów

Mikroelementy dzielą się na dwie duże grupy: witaminy, a także substancje witaminopodobne (związki organiczne) i minerały (substancje nieorganiczne). Klasyfikuje się je również według ich pochodzenia:

• - zastępowalne, syntetyzowane w samym ciele;
• - niezbędne, czyli takie, które nie są wytwarzane w organizmie i dostają się do niego wraz z pożywieniem lub suplementami diety (mikroelementy żywności).

Minerały w organizmie człowieka obejmują zarówno minerały niezbędne, jak i zastępowalne. Jeśli chodzi o witaminy, istnieją subtelności w zakresie terminologii. Biolodzy uważają, że witaminy to tylko te niezbędne substancje, których organizm nie wytwarza wcale lub wytwarza ich bardzo mało, czyli substancje niezbędne. Związki, które pod względem składu i działania są podobne do witamin, ale mogą być syntetyzowane w organizmie człowieka, naukowcy nazywają substancjami witaminopodobnymi. Jednak producenci i konsumenci suplementów diety określają mianem witamin zarówno zastępowalne, jak i niezastępowalne mikroelementy o składzie organicznym.

Witaminy dzielą się na:

• - rozpuszczalne w wodzie, nie gromadzą się w organizmie, a ich nadmiar jest wydalany z moczem;
• - ozpuszczalne w tłuszczach, lepiej wchłaniane z tłuszczem, mogą być magazynowane w tkankach tłuszczowych i wątrobie.

Minerały dzieli się również na dwie podgrupy:

• - pierwiastki śladowe, których zawartość w organizmie przekracza 0,001%, dzienne zapotrzebowanie na te substancje waha się od 200 mg (0,2 g) do kilku gramów;
• - mikroelementy lub pierwiastki śladowe - mniej niż 0,001%; zalecana dawka dzienna wynosi mniej niż 200 mg; dla wielu mikroelementów jest ona obliczana w mikrogramach, a nie w miligramach.

Terminologia odnosząca się do minerałów również nie jest jednakowa. Niektóre źródła określają minerały wyłącznie jako makroskładniki odżywcze, a mikroskładniki odżywcze jako odrębną grupę mikroskładników odżywczych, ale częściej uważa się je za podgrupę minerałów.

Mikroelementy muszą być dostarczane przez organizm

W żywności znajdują się dziesiątki mikroelementów, z których każdy pełni w organizmie inną rolę. Niedobory poszczególnych mikroelementów w diecie mogą prowadzić do poważnych zaburzeń funkcjonowania narządów i układów oraz do rozwoju chorób. Dlatego warto zadbać o dostarczenie najważniejszych mikroelementów (witamin i minerałów). Najprostszym i najbardziej niezawodnym sposobem jest przyjmowanie suplementów mikroelementów pochodzących od renomowanych producentów.